Z kart historii - Na ścieżkach Powstania Warszawskiego w Michałowicach

W pierwszych dniach sierpnia 1944 r. na Ochocie funkcjonował ośrodek powstańczy zwany „Redutą Kaliską”. Mieścił się on w obrębie ulic: Grójecka, Kopińska, Białobrzeska, Słupecka, Kaliska, Barska, Joteyki. Ośrodek powstał samorzutnie z połączenia wielu grupek powstańczych po opuszczeniu miasta przez główne siły IV Obwodu w nocy z 1 na 2 sierpnia 1944 r. (na czele z dowódcą podpułkownikiem Mieczysławem Sokołowskim ps. „Grzymała”). Dowódcą Reduty Kaliskiej został porucznik Andrzej Włodzimierz Chyczewski ps. „Gustaw” (1913-1984). Miał on do dyspozycji od 150 do 200 ludzi.

Pomimo bohaterstwa powstańców i początkowych sukcesów (zdobyta broń, amunicja, mundury i żywność) broniony przez nich teren stale się kurczył. 9 sierpnia oddziały AK wyparte zostały z Monopolu Tytoniowego. W tej sytuacji por. „Gustaw”, w nocy z 9 na 10 sierpnia zebrał swoich podwładnych na tyłach „Reduty Kaliskiej”, w podwórzu Wytwórni Mebli braci Sokołowskich, gdzie przedstawił aktualne położenie i swoją koncepcję opuszczenia Ochoty w celu kontynuowania dalszej walki w lasach podwarszawskich. Żołnierzom pozostawił swobodę wyboru. Kilkunastu zdało broń i mundury, około 150 postanowiło wyjść z „Gustawem”. Tej samej nocy, wykorzystując bezksiężycową noc i padający deszcz, kolumna „Gustawa” opuściła rejon ul. Kaliskiej i nad ranem osiągnęła wieś Michałowice, gdzie w ukryciu i pogotowiu bojowym spędzono cały dzień. Tam por. „Gustaw” zwolnił część żołnierzy. Po blisko 18 godzinach marszu 90-osobowa kolumna osiągnęła Lasy Chojnowskie. 11 sierpnia por. Chyczewski zameldował się w sztabie ppłk. „Grzymały”, który w tym czasie formował grupę odsieczy, mającą przebić się do stolicy od południa.

Jeszcze 10 sierpnia, gdy straże przednie oddziału „Gustawa” dochodziły do Michałowic, w starciu z patrolem niemieckim zginął porucznik Hugon Kassur ps. „Szatkowski” (1903-1944), dowódca plutonu Wojskowej Służby Ochrony Powstania.

Czy porucznik Kassur został pochowany w Michałowicach, czy jego ciało spoczywa w innym miejscu? Czy istnieją jakieś ślady obecności ludzi „Gustawa” w Michałowicach, np. relacje ustne, fragmenty wspomnień, zdjęcia? Pytania, które wciąż czekają na swoją odpowiedź.

Daniel Wolborski

Źródła: Józef Kazimierz Wroniszewski, Ochota-Okęcie. Warszawskie Termopile 1944. Przewodnik historyczny po miejscach walk i pamięci z lat 1939-1944, Warszawa 2002, 1944.pl – Powstańcze Biogramy; zdjęcia: polskaniezwykla.pl, warszawska.waw.pl, 1944.pl