Z kart historii - Pułkownik Jan Pryziński

Legiony to zwycięska nuta,

Legiony to zwycięski śpiew,

Odtąd Polska już nie będzie skuta,

Kiedy za nią swą przelejem krew.

Fragment Pieśni II Brygady Legionów z 1915 r.

Jan Alojzy Pryziński, ps. „Janusz” urodził się 21 czerwca 1879 r. w Tarnowie. Był synem Leona Pryzińskiego i Elżbiety z domu Heller. Ukończył I Gimnazjum w Tarnowie (1899 r.) i Wydział Filozoficzny Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie (1905 r.). W trakcie studiów rozpoczął pracę nauczycielską w cesarsko-królewskim Gimnazjum Realnym w Krakowie, która trwać będzie do roku 1914. Pracę pedagogiczną łączył od 1912 r. z działalnością organizacyjną i instruktorską Polskich Drużyn Strzeleckich na terenie Krakowa.

Po wybuchu I wojny światowej w 1914 r. walczył w Legionach Polskich, najpierw jako dowódca plutonu w 3. szwadronie kawalerii II Brygady Legionów, następnie (od roku 1915 r.) dowódca 6. szwadronu 2. Pułku Ułanów, a od 1917 r. dowódca szpitala polowego dla koni. W latach 1915-1916 ze swoim szwadronem brał czynny udział w działaniach bojowych na froncie wołyńskim. Za zestrzelenie rosyjskiego samolotu został wyróżniony Signum Laudis, wysokim austro-węgierskim odznaczeniem wojskowym (Wojskowy Medal Zasługi). W lutym 1918 r., w wyniku buntu legionistów II Brygady (sprzeciw wobec oddania Chełmszczyzny Ukrainie), został wraz z całym 2. Pułkiem internowany i wywieziony do Włoch, skąd uciekł w lipcu tego roku i powrócił do odradzającej się Polski.

Od listopada 1918 r. został żołnierzem Wojska Polskiego. Brał udział w walkach z wojskami czeskimi w obronie Śląska Cieszyńskiego. Walczył także w roku 1920 w czasie wojny z bolszewikami, pełniąc funkcję szefa sztabu 6. Dywizji Piechoty.

Uczestniczył w III Powstaniu Śląskim. W latach 1922-1923 był słuchaczem Kursu Doskonalenia Wyższej Szkoły Wojennej w Warszawie, po ukończeniu którego uzyskał dyplom naukowy oficera Sztabu Generalnego. Decyzją najwyższych władz wojskowych został przydzielony do Dowództwa Okręgu Korpusu Nr VI we Lwowie, na stanowisko zastępcy szefa sztabu. Po paru latach pracy sztabowej został dowódcą 9. Pułku Ułanów Małopolskich w Trembowli (1927 r.).

Z nadejściem roku 1928 został przeniesiony w stan nieczynny i objął stanowisko starosty powiatu zamojskiego, pełniąc je do 1932 r.: Starostą powiatowym w Zamościu został mianowany płk Jan Janusz Pryziński, były oficer II Brygady Legionów, ostatnio dowódca pułku kawalerii […] Zjawił się w Zamościu w mundurze pułkownika, obwieszony orderami, bardzo przystojny, elegancki, z dumnie podniesioną głową. […] Zaczął od razu rządzić w powiecie po wojskowemu, wydając rozkazy na prawo i lewo. Przede wszystkim uporządkował biura starostwa […] i podniósł do niezwykłego dotychczas poziomu prestiż urzędu, dodając mu splendoru swoją osobistą prezencją.

Z jego inicjatywy w tym czasie powstało lotnisko Zamość-Mokre: Dbał Pryziński bardzo o wygląd i stan sanitarny Zamościa. Ulice, place i podwórza domów prywatnych zostały w dużej mierze uporządkowane. Między innymi powstał plac autobusowy. […] Dalej powziął myśl o stworzeniu lotniska pod Zamościem. Od Ordynacji Zamojskiej uzyskał odpowiedni plac koło Mokrego. Planował na nim budowę hangarów, a na razie zadowolił się przygotowaniem lądowiska, z którego samoloty zaczęły z czasem korzystać.

Po pracy inspektora w Urzędzie Wojewódzkim w Lublinie został ostatecznie przeniesiony w stan spoczynku w 1933 r. Pracował jako notariusz w Łomży (1933 r.) i Sochaczewie (1933-1935) oraz jako pisarz hipoteczny przy Wydziale Hipotecznym Sądu Okręgowego w Łomży (1935-1939).

W kampanii wrześniowej 1939 r. znalazł się w Dowództwie Frontu Południowego (Grupa Armii gen. Kazimierza Sosnkowskiego operująca w rejonie rzeki San). 11 września 1939 r. kontrolował stan załóg w Stryju i Drohobyczu. W meldunku sporządzonym tego dnia do generała Rudolfa Pricha informował: W drodze powrotnej szofer zaspany przestraszył się serii strzałów oddanych z lasu w kierunku mego wozu i począł wozem uciekać, co spowodowało rozbicie maszyny. Jestem dość poważnie ranny i leżę w szpitalu wojennym, wobec czego w najbliższych dniach nie jestem w możliwości zameldować się do służby. Po powrocie do zdrowia walczył w obronie Lwowa. Uniknął aresztowania przez NKWD, po czym przedostał się do Warszawy.

Awanse:

• chorąży – 29 września 1914 r.
• podporucznik – 2 listopada 1914 r.
• porucznik – 11 listopada 1915 r.
• rotmistrz (kapitan) – 1 grudnia 1919 r.
• major – 1 kwietnia 1920 r.
• podpułkownik – 3 maja 1922 r.
• pułkownik – 1 stycznia 1928 r.

Odznaczenia:

• Krzyż za Obronę Śląska Cieszyńskiego I kl. – 1919 r.

• Krzyż Srebrny Orderu Wojskowego Virtuti Militari – 1921 r.
• Krzyż Niepodległości – 1932 r.
• Krzyż za Obronę Śląska Cieszyńskiego I kl. – 1919 r.
• Odznaka Pamiątkowa Generalnego Inspektora Sił Zbrojnych – 1936 r.
• Krzyż Walecznych (dwukrotnie)

     Był żonaty z Heleną z domu Baum. Mieli troje dzieci: Jan Bohdan (1907-1967) był żołnierzem Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie (po wojnie radca prawny), Krystyna Ewa (1908-1996), żołnierz Armii Krajowej oraz aktorka i druga córka Aleksandra Maria (1925-2005), która prowadziła księgarnię. Po zakończeniu II wojny światowej pułkownik Pryziński zamieszkał u syna w Komorowie. Zmarł 6 lutego 1959 r. i został pochowany w Pęcicach.

Przemysław Skrzyński

Uczeń kl. VI Szkoły Podstawowej im. Marii Dąbrowskiej w Komorowie

Bibliografia (tekst + zdjęcia):

https://pl.wikipedia.org/wiki/Jan_Pryzinski

https://pl.wikipedia.org/wiki/II_Brygada_Legionow_Polskich

https://pl.wikipedia.org/wiki/Polskie_Druzyny_Strzeleckie

https://legionypolskie.wordpress.com/zyciorys-2/jan-janusz-pryzinski/

https://komorow.mkw.pl/index.php?go=wybrane/78

zbiory rodzinne