Z kart historii - z dziejów Pęcic: Leon Popławski i Jan Paweł Łuszczewski

Niewątpliwie jest tak w przypadku nekropolii pęcickiej, gdzie można zobaczyć wiele zabytkowych grobów wymagających renowacji. O dwóch znamienitych postaciach, których groby szczególnie wymagają renowacji, chciałbym opowiedzieć.

Leon Geroncjusz Popławski herbu Jastrzębiec urodził się w 1789 r. w Popławach pod Wilnem. Był synem Józefa Popławskiego i Marianny z Pomianowskich. W pierwszej dekadzie XIX w. zjawił się w Warszawie, gdzie studiuje na Uniwersytecie Warszawskim. Po ukończeniu studiów postanowił założyć rodzinę. I tak w roku 1821 Popławski poślubił Anielę Paulinę Łyszkiewicz herbu Szeliga (1790-1851). Z tego małżeństwa przyszły na świat dwie córki: Karolina (1832-1905), która w 1849 r. wyszła za mąż za Józefa hr. Skarbka herbu Adwaniec (1819-1900), właściciela majątku Osięciny na Kujawach – małżeństwo pozostanie bezdzietne – i Maria (1841-1924), od 1862 r. żona Jana Pawła Łuszczewskiego herbu Pierzchała (1834-1911).

Z całą pewnością Leona Popławskiego można zaliczyć do elity Królestwa Polskiego, a w szczególności powiatu warszawskiego, albowiem pełnił on funkcję referendarza stanu i radcy stanu Królestwa Polskiego. Wiązało się to z członkostwem w Radzie Stanu Królestwa Polskiego, czyli w organie władzy zajmującym się przygotowywaniem projektów ustaw sejmowych i dekretów królewskich. Ponadto zasiadał w Komisji Umorzenia Długu Krajowego – organ nadzorczy i kontrolujący działanie Banku Polskiego Królestwa Kongresowego (Polskiego). Wreszcie w roku 1861 został członkiem Towarzystwa Rolniczego na okręg warszawski. Organizacja ta działała w latach 1858-1861 i skupiała ziemian z Królestwa.

W 1832 r. nabył dobra pęcickie. Składały się one ze wsi liczącej zapewne wówczas około 250-300 mieszkańców (wieś posiadała szkołę początkową ogólną) i pałacu. W latach 1808-09 znany architekt, Fryderyk Albert Lessel, zaprojektował i zbudował dla księcia Pawła Sapiehy i jego małżonki Pelagii, pałac-dwór murowany. Budynek przeznaczony był głównie na potrzeby loży masońskiej „BRACI POLAKÓW ZJEDNOCZONYCH NA WSCHODZIE WARSZAWY”. Skupiała ona zwolenników cesarza Napoleona I. Wokół pałacu Jan Chrystian Schuch zaprojektował park krajobrazowy. W nim to, na miejscu bagiennego jeziorka, utworzył obecny staw z kolistą wysepką. W 1818 r. pałac został przebudowany – przystosowano go do celów mieszkalnych. W drugiej połowie XIX w. Pęcice były jedną z kilkunastu miejscowości podwarszawskich, do której latem przyjeżdżali mieszkańcy stolicy, celem odpoczynku. O popularności decydowało bezpośrednie sąsiedztwo stacji Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej w Pruszkowie i oparcie, jakie letnikom zapewniał dwór.

Jako właściciel Pęcic, Popławski nie omieszkał wspierać spraw religijnych. W głównej części świątyni pęcickiej warto przyjrzeć się wielkiemu ołtarzowi z dwoma obrazami o jednej kompozycji, nieznanego autora, przedstawiającymi Wniebowstąpienie Pańskie. Stanowiły one dar miejscowego Bractwa Różańcowego i Leona Popławskiego (około roku 1846). Dodatkowo w 1856 r. Popławski ufundował figurę Matki Boskiej, która stoi naprzeciwko wejścia do kościoła oraz krzyż przy drodze do Pruszkowa. Leon Popławski zmarł w 1862 r.

Jan Paweł Łuszczewski herbu Pierzchała (także Korczak) urodził się w 1834 r. w Paryżu. Jego rodzice to Adam Łuszczewski i Teofila ze Skarżyńskich. Bardziej istotnym jest fakt, że jego dziadkiem był Jan Paweł Łuszczewski, sekretarz Sejmu Wielkiego, jak też minister spraw wewnętrznych Księstwa Warszawskiego. Nasz bohater ukończył gimnazjum Św. Marii Magdaleny w Poznaniu oraz uniwersytet w Gryfii. Początkowo gospodarował w majątku Jeżówka w powiecie sochaczewskim, by po śmierci Leona Popławskiego w 1862 r. przejąć we władanie dobra Pęcice. Wiązało się to również z tym, że w tym samym roku Łuszczewski poślubił Marię Popławską, córkę Leona. Przyjacielem Łuszczewskiego był Eustachy Marylski, dziedzic Książenic, Żółwina i Reguł. Gdy w 1871 r. Marylski zmarł, Łuszczewski objął w posiadanie wspomniane Reguły, ale dodatkowo zaopiekował się małoletnim synem zmarłego Antonim Eustachym Marylskim. Przybrani rodzice zadbali o edukację chłopca. W latach 80. XIX w. wyjechał on na studia do Krakowa, Paryża, Heidelbergu i Wiednia, gdzie będzie studiował nauki rolnicze oraz ekonomiczne. W 1887 r. Jan Paweł Łuszczewski usynowił Antoniego Eustachego Marylskiego (stąd jego podwójne nazwisko Marylski-Łuszczewski).

Jan Paweł Łuszczewski działał aktywnie na niwie rolniczej. Jako jeden z pierwszych ziemian w Królestwie oczynszował chłopów w swoich majątkach. W Towarzystwie Rolniczym reprezentował okręg sochaczewski. Ponadto pełnił funkcję radcy Dyrekcji Głównej Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego, która to instytucja zajmowała się udzielaniem właścicielom dóbr ziemskich długoterminowych kredytów.

Nieobca mu była również działalność filantropijna. W 1883 r. przekazał pieniądze na remont kościoła w Pęcicach. Po przeprowadzce do Warszawy w roku 1890 (zarządzanie włościami przekazał synowi) zaangażował się czynnie, jako prezes zarządu, w działania Warszawskiego Towarzystwa Dobroczynności (budowa przytułków i opieka medyczna nad ubogimi).

Wspomniane wyżej małżeństwo Skarbków nie miało dzieci i dlatego hrabia Józef w 1895 r. sporządził testament, w którym cały swój majątek przeznaczył na cele dobroczynne. Utworzył „Wieczystą Fundację Dobroczynną Józefa i Karoliny z Popławskich hr. Skarbków”  z siedzibą w Osięcinach. Po śmierci Karoliny Skarbek Fundacja zaczęła działać. Na pierwszego jej kuratora hrabia Skarbek wyznaczył swojego szwagra, czyli Jana Pawła Łuszczewskiego. Łuszczewski zmarł w 1911 r. i spoczywa w jednym grobie ze swoją żoną.

Daniel Wolborski

Bibliografia (tekst + zdjęcia): archiwum parafii Pęcice, archiwum rodziny Marylskich, Kurier Warszawski  nr 88 (1911 r.) i nr 327 (1924 r.), materiały własne autora, metryki.genbaza.pl, pl.wikipedia.org, sejm-wielki.pl, Świt  nr 14 (1911 r.), wikidata.org

zdjęcie poniżej: 

Wnętrzne kościoła pęcickiego (widok współczesny)