Prace uczniów - Stanisław August Poniatowski - król bez maski

Urodził się w 1732 r. w Wołczynie, był synem Stanisława Poniatowskiego i Konstancji z Czartoryskich. Staranie wykształcony, odbył w młodości wiele podróży po krajach Europy Zachodniej. Zdobyte doświadczenia zaowocowały objęciem stanowiska sekretarza ambasadora brytyjskiego w Petersburgu. W trakcie pobytu w Rosji poznał przyszłą caryce Katarzynę, z którą nawiązał romans. Znajomość ta w ogromnym stopniu wpłynęła na jego dalsze losy.
W 1764 r., jako kandydat Czartoryskich, przy wsparciu cesarzowej Katarzyny II, został wybrany na króla Rzeczpospolitej Obojga Narodów. Po wyborze władca, mając w pamięci swoje europejskie peregrynacje, postanowił zreformować państwo w duchu oświeceniowym. Swoje działania rozpoczął od reformy oświaty-utworzenie Szkoły Rycerskiej (1765 r.) i powołanie do życia Komisji Edukacji Narodowej (1773 r.). Celem działań monarszych było wykształcenie światłych obywateli w duchu patriotycznym. Ponadto Poniatowski zreorganizował armię poprzez wzmocnienie piechoty i artylerii. Powołał również do życia Komisje Dobrego Porządku, które miały zająć się skarbowością i gospodarką miejską. Dbał o rozwój manufaktur, założył liczne wytwórnie fajansów, wyrobów marmurowych i broni.
Ważne miejsce w jego poczynaniach odgrywały sprawy kultury. Był mecenasem nauki, literatury i sztuki. W związku z tym na swoim dworze gromadził poetów, malarzy oraz pisarzy. Ludzie ci spotykali się z monarchą w trakcie tzw. obiadów czwartkowych. Uczestniczył w nich m.in. poeta Ignacy Krasicki. Do zasług króla zaliczyć należy wzniesienie zespołu pałacowego w Łazienkach oraz przebudowanie wnętrz Zamku Królewskiego w stylu klasycystycznym.
Największym sukcesem Stanisława Augusta stało się doprowadzenie do uchwalenia konstytucji. Miało to miejsce 3 maja 1791 r. w trakcie obrad Sejmu Wielkiego (Czteroletniego). Ustawa Rządowa znosiła liberum veto, wprowadzała dziedziczność tronu, wzmacniała pozycję mieszczan oraz w niewielkim stopniu poprawiała los chłopów.
Wielkim błędem władcy była zbytnia ufność wobec Katarzyny II. Polityka królewska wobec Rosji zakładała zdobycie jej przychylności dla reform zachodzących w Rzeczpospolitej i dalszą współpracę obydwu państw. Było to myślenie błędne. Zaniepokojona wprowadzanymi przez Poniatowskiego zmianami Katarzyna II, poprzez swojego ambasadora Mikołaja Repnina, doprowadziła do uchwalenia tzw. praw kardynalnych, które utrzymywały złotą wolność szlachecką. Następstwem tych działań był pierwszy rozbiór Rzeczpospolitej w 1772 r. Stanisław August Poniatowski, w wyniku nacisków ze strony Ottona Stackelberga, zwołał w roku następnym sejm, który zatwierdził traktat rozbiorowy. Podobnie działania monarchy wyglądały w czasie wojny w obronie konstytucji w 1792 r. Król obawiając się agresywnych działań ze strony Rosji wydał rozkaz zakazujący prowadzenia walki z Rosjanami, a następnie przystąpił do konfederacji targowickiej, czym przekreślił swoje dotychczasowe osiągnięcia.
Insurekcja kościuszkowska z roku 1794 r. nie zyskała jego aprobaty. Nie wierzył w jej sukces, nie udzielił wsparcia finansowego jak i rzeczowego, nie chciał i nie potrafił wypełniać roli naczelnego wodza. Bardziej niż na ratowaniu ojczyzny zależało mu na załatwieniu jego prywatnych spraw, a w szczególności na spłacie długów. Po abdykacji wyjechał do Rosji, gdzie przebywał na utrzymaniu Katarzyny II. W korespondencji z tego okresu jawi się jako bywalec salonów, znawca literatury rosyjskiej, zapatrzony w swoją wszechmocną opiekunkę. Los ojczyzny, wymazanej z mapy Europy w 1795 r., stał mu się obojętny.

Ocena Stanisława Augusta Poniatowskiego jest niejednoznaczna. Reformowanie słabego państwa nie przyniosło efektów na większą skalę, ponieważ napotykało to na opór szlachty i państw ościennych. Chwiejność decyzji i daremne liczenie na Rosję spowodowały, że król zyskał opinię „zdrajcy narodu”.




Mateusz Mazurek
Klasa 6c
Szkoła Podstawowa w Komorowie