Wieczna pamięć bohaterom walczącym za wolną Polskę - zwieńczenie 56. Rajdu „Po kamienistej drodze”

Był to trzeci taki objazd zrealizowany dzięki współpracy Klubu PTTK „Varsovia” i Gminy Michałowice. W skład delegacji weszli: Monika Telak – pracownik Referatu Kultury i Spraw Społecznych Gminy Michałowice, członek klubu PTTK „Varsovia” Daniel Wolborski oraz Oskar Leszczyński, Wojciech Warmuz i Maksymilian Warmuz, przedstawiciele „młodzieżowej sekcji” Klubu PTTK „Varsovia”. Delegacja odwiedziła i złożyła wieńce w następujących miejscach:

Cmentarz w Pęcicach

Zdzisław Jarzębowski, ps. Raczuch (1926-2004) – urodził się w Pęcicach, mieszkaniec Pęcic i Pruszkowa. Był harcerzem Szarych Szeregów, od lipca 1943 r. działał w Grupach  Szturmowych w 3. Drużynie Hufca „Zielony Dąb”. Następnie został strzelcem w plutonie 1718 w I Kompanii I Batalionu VI Rejonu „Helenów” AK (Rejon ten wchodził w skład VII Obwodu AK „Obroża”). Był także gońcem dowódcy plutonu 1718 kaprala podchorążego Władysława Pawlickiego Pomsta. 2 sierpnia 1944 r. pomagał oddziałom powstańczym przejść do Lasów Sękocińskich (pełnił rolę przewodnika). 4 sierpnia 1944 r. wrócił do Pruszkowa i podjął ponownie działalność konspiracyjną. Został odznaczony Warszawskim Krzyżem Powstańczym oraz Złotym Krzyżem Zasługi. Po wojnie zajął się sprawami melioracji w rejonie Pruszkowa, Grodziska Mazowieckiego, pełnił także funkcję zastępcy Naczelnika Miasta Pruszkowa. Wraz z nami wiązankę na grobie pana Zdzisława Jarzębowskiego złożyła jego córka Barbara Kozerska.

Cmentarz w Piasecznie przy ulicy Kościuszki

Marianna Szymańska-Mrówczyńska, ps. Emila, Maryśka Duża (1922-2010) – urodziła się w Piasecznie. Do powstania poszła jako patrolowa drużyny sanitariuszek piaseczyńskich, należącej do plutonu 438 Iwo Rygla, ps. Bogusław (IV Obwód AK „Grzymała” (Ochota)). W wyniku postrzału, w trakcie bitwy pęcickiej, miała dosłownie roztrzaskane ramię. Śmierci uniknęła dlatego, że jeden z Niemców pilnujących powstańców, okazał się być Ślązakiem, a na dodatek miał córkę w jej wieku. Dlatego postanowił pomóc kilku dziewczętom z plutonu Iwo Rygla, ułatwiając im ucieczkę. Jednak, ze względu na to, że straciła bardzo dużo krwi, nie byłaby w stanie przejść sama do Piaseczna. Życie zawdzięczała swojej przyjaciółce – Alinie Deręgowskiej, ps. Alka, która pomogła jej dotrzeć do domu.

W 1946 r., podczas ekshumacji poległych i pomordowanych w boju pęcickim powstańców, Marysia Szymańska rozpoznała po medaliku Wojtka Hassa (jej kuzyn, ps. Bocian, poległ pod Pęcicami mając 22 lata). Regularnie odwiedzała pomnik-mauzoleum w Pęcicach, by podtrzymywać pamięć o pochowanych tam. Te działania uległy intensyfikacji od roku 1969, kiedy to nawiązała relację z Klubem PTTK „Varsovia, tym samym stając się współorganizatorką Rajdu „Po kamienistej drodze”. Po wojnie ukończyła medycynę (lekarz pediatra) pracowała w Piasecznie.

Antoni Narcyz Orłowski, ps. Wyrwa (1927-1989) – urodził się w Piasecznie. Członek Szarych Szeregów – IV Obwód „Grzymała” (Ochota) Warszawskiego Okręgu AK – strzelec w 438. plutonie (harcerski) osłony sztabu Komendy Obwodu – dowódca plut. pchor. Bogusław (Iwo Rygiel). Szlak bojowy: Ochota – Pęcice – Chojnów.

Cmentarz w Piasecznie przy ulicy Julianowskiej

Andrzej Wiekiera, ps. Zapolski (1924-1991) – urodził się w Warszawie. Należał do Szarych Szeregów – IV Obwód „Grzymała” (Ochota) Warszawskiego Okręgu Armii Krajowej – kapral w 438. plutonie (harcerski) osłony sztabu Komendy Obwodu. Szlak bojowy: Ochota – Pęcice – Chojnów. 

Wraz z nami na grobach w Piasecznie wiązanki złożył obecny Burmistrz Miasta i Gminy Piaseczno, pan Daniel Putkiewicz.

Cmentarz ewangelicko-augsburski przy ulicy Młynarskiej w Warszawie

Stefan Henryk Rygiel (1887-1945) – urodził się w Warszawie. Doktor filozofii, kolekcjoner ekslibrisów, bibliotekarz i bibliofil, historyk literatury. Po ukończeniu gimnazjum studiował na wydziale filozofii na Uniwersytecie Berlińskim oraz Jagiellońskim. Jako ochotnik brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej w roku 1920. Ponadto brał udział jako ekspert w Komisji Rewindykacyjnej, która była organem wykonawczym traktatu ryskiego (1921 r.). W latach 1915-21 był zatrudniony w Bibliotece Uniwersyteckiej w Warszawie. Z kolei w okresie 1924-1929 kierował Biblioteką Uniwersytecką w Wilnie. W okresie międzywojennym posiadał kolekcję ekslibrisów polskich. Odznaczony w 1928 r. Medalem Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości. Był żonaty z Wandą Sieramską, która brała udział w Powstaniu Warszawskim. Mieli jednego syna Iwo, który zginął 2 sierpnia 1944 r. pod Pęcicami. Stefan Rygiel zginął w obozie koncentracyjnym Bergen-Belsen. Na cmentarzu ewangelicko-augsburskim przy ulicy Młynarskiej znajduje się symboliczny grób.

Wanda Aleksandra z Sieramskich Ryglowa (1892-1961) – żołnierz AK, ps. Zuzanna, uczestniczka Powstania Warszawskiego, po wojnie członek Komitetu Rodzicielskiego Budowy Pomnika Poległych Powstańców Warszawskich w Pęcicach.

Witold Karol Daab, ps. „Stefan” (1903-1982) – urodził się w Warszawie. Jako uczeń Prywatnego Męskiego Gimnazjum im. Mikołaja Reju Zboru Ewangelicko-Augsburskiego w Warszawie brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej roku 1920. Do II Gimnazjum Państwowego (od 1922 r. – im. R. Traugutta, dzisiejszego LO im. Traugutta) w Częstochowie został przyjęty na podstawie egzaminu wstępnego do klasy szóstej. W Częstochowie uczył się przez dwa lata, skończył całkowity kurs nauk gimnazjum humanistycznego i złożył egzamin dojrzałości (1923 r.).

Udział w konspiracji: IV Obwód „Grzymała” (Ochota) Warszawskiego Okręgu AK – 1. Rejon – II Batalion im. Zygmunta Żółtowskiego Odweta (Batalion „Odwet”) – dowódca Batalionu w stopniu porucznika. Od 20 sierpnia 1944 r. V Obwód Mokotów – Batalion „Ryś” – kompania „Gustaw” – zastępca dowódcy kompanii. Szlak bojowy: Ochota – Lasy Chojnowskie – Las Kabacki – Sielce – Sadyba – Mokotów. Po powstaniu trafił do niewoli niemieckiej jako jeniec Stalagu XI A Altengrabow, następnie Stalagu X B Sandbostel do kwietnia 1945 r. Po wyzwoleniu wrócił do Warszawy.

Wojciech Jarosław Marcinkiewicz, ps. Kubuś (1927-2012) – urodził się w Pruszkowie. Harcerz 139. Mazowieckiej Drużyny Harcerskiej im. Zawiszy Czarnego. Uczeń Szkoły Handlowej Dąbrowskiego w Warszawie przy Pl. Trzech Krzyży. W czasie okupacji sprzedawca w sklepie galanteryjnym swojej mamy w Pruszkowie (ul. Kraszewskiego). Do Szarych Szeregów wprowadzony w drugiej klasie gimnazjalnej, przez kolegę Włodzimierza Sikorskiego, do tzw. sekcji „Karawaniarze”.

Udział w konspiracji: IV Obwód „Grzymała” (Ochota) Warszawskiego Okręgu AK – 1. Rejon – strzelec w plutonie 400. Został odznaczony Warszawskim Krzyżem Powstańczym, Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski. Został też awansowany do stopnia porucznika WP w stanie spoczynku. Po wojnie był Honorowanym Prezesem Zarządu Środowiska Światowego Związku Żołnierzy AK na Ochocie.

Wraz z naszą delegacją była żona pana Wojciecha, pani Władysława Marcinkiewicz, która bardzo dobrze wspominała swojego męża, m.in. jako obowiązkowego uczestnika i współorganizatora Rajdów „Po kamienistej drodze” oraz autora monografii Szare Szeregi na Ochocie.

Mural przy ulicy Korotyńskiego 12 na Ochocie w Warszawie

Mural, wg projektu Mariusza Twardowskiego, został uroczyście odsłonięty 12 sierpnia roku 2021. Mural upamiętnia żołnierzy IV Obwodu AK Ochota. Na trzech ścianach garaży przy ulicy Korotyńskiego 12 widnieją trzy murale. Pierwszy został poświęcony tym, którzy polegli w czasie okupacji i tym, którzy odeszli już po wojnie. Drugi jest poświęcony trzem uczestnikom walk na Ochocie, którzy żyją. Są nimi: Bogdan Bartnikowski, ps. Mały, Stefan Pastewka, ps. Jurek oraz Sylwester Kominek, ps. Mścisław. Na trzecim muralu utrwalono tekst przysięgi Armii Krajowej na tle oryginalnych fragmentów zdjęć z przysięgi, jakie zachowały się z tamtych czasów. Postanowiliśmy upamiętnić walki na Ochocie składając wiązankę i znicz pod pierwszym muralem. Wraz z nami była pani Władysława Marcinkiewicz oraz pan Mariusz Twardowski z Urzędu Dzielnicy Warszawa-Ochota.

Walczycie o niepodległość Polski, a naszym zadaniem tutaj jest stać nieugięcie na straży, aby ta walka nie była beznadziejna, ażeby Ci, którzy umierają, umierali z tą wiarą, że Polska będzie wolna i szczęśliwa, i ażeby demokracja światowa znała Waszą walkę i Wasze poświęcenie. Autor – Tomasz Arciszewski 

Oskar Leszczyński